Во МАНУ веќе десетина години се прават овие испитувања, но достапни се само со упат од онколог, ако некоја жена сака да провери дали е носител на мутирани гени кои ги зголемуваат шансите да заболи од рак испитувањето треба да го плати приватно.

Ракот на градите добива епидемиски димензии и веќе се знае дека секоја седма жена во ЕУ и секоја деветта жена кај нас ќе го добие ова заболување во текот на годините. Генетските испитувања кои покажуваат поголеми шанси некој да заболи од карцином на гради, јајници и некој друг орган кои во светот се веќе рутински, последниве десетина години се прават и кај нас во генетската лабораторија на МАНУ. Но жените кај кои се открива присуство на овие гени и кои имаат зголемени шанси за развој на карцином на гради или на јајници остануваат да лутаат во системот, бидејќи не постои центар во кој тие би добиле советување околу тоа како понатаму да продолжат со прегледи за рано откривање на рак, бидејќи кај нив не се доволни скрининг програмите кои ги прават другите жени.

 

Лекарите се поделени и околу тоа дали градите и јајниците треба да се отстранат превентивно или пак доволно е да зачестат контролните прегледи. Проблем е и што овие испитувања се достапни само со упат од онколог, односно ако сака некоја жена да ги направи на сопствена иницијатива за тоа ќе мора да плати приватно.

Во МАНУ генетските тестирања за карцином на дојка, односно испитувањето на BRCA1 и BRCA2 гените се дел од рутински активности повеќе од 10 години. Во последните неколку години, покрај BRCA1 и BRCA2 гените се испитуваат и неколку други гени кои се поврзани со зголемениот ризик за развој на карцином на дојка. Досега се тестирале околу 500 пациенти со карцином на дојка и кај околу 90 е утврдено носителство на патогена промена во BRCA1 или BRCA2 гените. Дел од BRCA носителите немаат карцином; кај нив тестирањето е направено бидејќи е утврдена промена во BRCA1 или BRCA2 генот кај близок член на фамилијата со карцином на дојка или на јајник.

За рак на дојки помагаат почести прегледи, за карцином на јајници не постои ефикасен скриниг

Гинекологот Игор Алулоски кој работи на одделението за гинеколошка онкологија на Клиниката за гинекологија вели дека жени кои се позитивни носители на BRCA1 и BRCA2 мутации треба да почнат скрининг за карцином на дојка на помлада возраст и/или да имаат почести скрининзи, во споредба со жените кои имаат просечен ризик за појава на овој карцином. Некои експерти препорачуваат, жените кои се носители на BRCA1 или BRCA2 мутации, да започнат со клинички прегледи на дојките на возраст од 25 до 35 години. А некои експертски групи препорачуваат кај овие жени, носители на овие мутации, спроведување на мамографија еднаш годишно, почнувајќи на возраст од 25 до 35 години.

– Во однос на карциномот на јајници, во моментов не постои ефективен скрининг. Некои експертски групи препорачуваат преглед со вагинален ултразвук, одредување на нивото на туморскиот маркер CA-125 во крвта и клинички преглед, на годишно ниво кај пациентки носители на штетните BRCA1 и BRCA2 мутации, но за жал се покажало дека ниту еден од овие методи не успева да детектира појава на оваријален карцином во ран стадиум, што би ја намалила стапката на смртност како последица од оваа болест – објаснува Алулоски.

Превентивно отстранување на дојки и јајници значајно го намалува лошиот исход

Жените носители на овие штетни мутации, во консултација со својот, гинеколог или онколог, може да се одлучат на хируршко отстранување на двете дојки со цел да се намали ризикот од појава на карцином на дојки. Хируршкиот зафат за отстранување на јајниците со фалопиевите туби може да помогне во намалување на ризикот од развој на карцином на јајници.

– Светски познатата холивудска ѕвезда Анџелина Џоли го привлече вниманието на јавноста кога се одлучи за изведување на профилактичка билатерална мастектомија, поради постоење на BRCA генска мутација и тоа го сподели со јавноста. Покасно се одлучи да и се отстранат и обата овариуми и тубит. Но како и да е, факт е дека ваквите хируршки процедури имаат значителен бенефит. Научниците потврдиле дека, пациентките кај кои се отстранети јајниците и тубите имаат приближно за 80 отсто намален ризик за смртен исход како последица на карцином на јајници, а во случај на отстранување на градите од 80-100 отсто намален ризик од смртен исход како последица на карцином на дојка – вели Алулоски.

Онкологот Нино Васев, пак, вели дека генетската поврзаност на ракот на дојка е во 2-3 отсто од случаите.

– Важно е жените редовно да одат на контроли, за болеста да се открие во поран статиум. Кај нас секоја деветта односно десетта жена во текот на животот ќе добие рак на гради. Ризикот за добивање на болеста значително се зголемува по 55 година – вели Васев.

Тој е категорично против превентивно отстранување на градите.

Една од најискусните радиолози кај нас, Светлана Антевска Грујоска, вели дека за секоја пациентка која е носител на мутираните гени треба да има индивидуален пристап, односно лекарот да се реши колку често и какви иследувања ќе и се прават во зависност од карактеристиките на нејзините гради. Ако член во семејството имал рак на гради, мајката на пример, тогаш ќерката со поинтензивни прегледи треба да почне 10 години порано од возраст на која нејзината мајка добила карцином.

До кога системот и државата ќе си поигруваат со животите на пациентите и Филипче како министер за здравство ќе обезбеди соодветни апарати и машини за да може пациентите кои имаат потреба од ваквите скрининзи и прегледи тоа да го направат на време и покриено под фондот и под буџетот на државата?